भारतीय पर्यटकांचे (Indian Tourist) परदेशवारीचे प्रमाण झपाट्याने वाढले आहे. पण दुर्दैवाने या वाढीसोबत भारतीय पर्यटकांची वाईट वर्तणुक (Bad Indian Tourist Behavior) म्हणून ओळखले जाणारे काही लाजिरवाणे प्रकार देखील वाढले आहेत. परदेशात काही भारतीय पर्यटक (Indian tourists abroad) आपल्याच देशातील वर्तनाच्या सवयी सोबत घेऊन जातात. त्यातून निर्माण झालेले गैरप्रकार व्हायरल व्हिडिओंमधून जगभर समोर येतात. हॉटेलमधून वस्तू चोरण्यापासून विमानात शिष्टाचार मोडण्यापर्यंत अनेक भारतीयांशी संबंधित व्हायरल घटना सध्या चर्चेचा विषय ठरत आहेत. परिणामतः “भारतीय पर्यटक = वाईट वर्तन” अशी नकारात्मक प्रतिमा तयार होऊ लागली आहे.
ही लाजिरवाणी वागणूक आता सोशल मीडियामुळे जगाच्या कानाकोपऱ्यात पोहोचते आहे. कधी हॉटेलमधल्या साबण, टॉवेलपासून ते अगदी सजावटीच्या वस्तू चोरणं, कधी विमानात शौचालयात कपडे टाकणं, तर कधी परदेशातल्या रेस्टॉरंटमध्ये भांडणं करणं, असे अनेक किस्से समोर आले आहेत. ह्यामुळे जगभरातल्या अनेक पर्यटनस्थळांवर भारतीयांना वेगळ्या नियमांखाली ठेवलं जातंय किंवा त्यांच्याबद्दल संशयाची भावना ठेवली जातेय. या घटनांमुळे इतर सभ्य भारतीय पर्यटकांचंही (Indian Tourist) पर्यटन खराब होतंय आणि भारताची इज्जत परदेशात धोक्यात येतेय. त्यामुळेच या समस्येकडे गंभीरपणे पाहण्याची वेळ आता आलेली आहे.
भारतीय पर्यटकांच्या लाजिरवाण्या घटना सोशल मीडियावर चर्चेत
Bad Indian Tourist Behaviour: परदेशात भारतीय पर्यटकांच्या काही कृतींमुळे निर्माण झालेल्या चर्चा आता सोशल मीडियावर व्हायरल होत आहेत. अशाच काही खाली द‍िलेल्या आहेत:
1. बालीतील हॉटेल चोरी (Hotel robbery in Bali): सोशल मीडियावर व्हायरल झालेली घटना
Hotel robbery in Bali: २०१९ साली बाली (Indonesia) येथील एका रिसॉर्टमधील पर्यटकांकडून हॉटेलमधील चोरी प्रकरणाने खळबळ उडवली. एका भारतीय कुटुंबाने हॉटेलच्या खोल्यांतून टॉवेल, हेअर ड्रायर, साबणदाणे, आरसे अशा अनेक वस्तू चोरून बॅगमध्ये भरल्या होत्या. चेकआउटवेळी हॉटेल स्टाफने सामान तपासले असता हे सारे सामान मिळाले. संबंधित कुटुंबीय वारंवार माफी मागू लागले आणि “एक्स्ट्रा पैसे देतो” अशी ऑफर दिली. पण व्यवस्थापकांनी पैसे घेण्यास नकार देऊन सुनावले की, “ही तर आदर करण्याची पद्धत नाही”. हा संपूर्ण प्रसंग व्हिडिओद्वारे रेकॉर्ड होऊन इंटरनेटवर प्रचंड व्हायरल झाला. या घटनेमुळे सर्व भारतीय प्रवाशांची अब्रू वेशीला टांगली गेल्याची भावना अनेकांनी व्यक्त केली.
2. थायलंडमधील पट्टाया बीचवरील घटना (thailand pattaya beach incident)
thailand pattaya beach incident: थायलंडमधील प्रसिध्द पर्यटनस्थळ असलेल्या पट्टाया बीचवर काही भारतीय पर्यटकांनी (Indian Tourist) भर समुद्रकिनारी उभे राहून लघुशंका केल्याचा व्हिडिओ जानेवारी २०२५ मध्ये वायरल झाला. स्थानिक नागरिकाने हे दृश्य कैमऱ्यात कैद करून सोशल मीडियावर शेअर केले. परिणामी थाई नागरिकांत प्रचंड संतापाची लाट उसळली आणि पर्यटनस्थळी स्वच्छता व शिस्त राखण्याबाबत कडक कारवाईच्या मागण्या झाल्या.
3. केनियातील सफारीत (Kenya Safari Incident) भारतीय पर्यटकांचा धिंगाणा; ट्विटरवर तीव्र प्रतिक्रिया
केनियातील सफारीदरम्यान भारतीय प्रवाशांच्या वर्तनाचा एक किस्सा सध्या एक्स (ट्विटर) वर गाजत आहे. एका भारतीय महिलेनं सफारीदरम्यान आपल्या सहप्रवाशांच्या गोंधळाचे फोटो-व्हिडिओ शेअर केले. त्या ग्रुपमधील पुरुष-महिलांनी जंगली प्राण्यांच्या जवळ जाऊन गोंधळ घातला, कचरा फेकला आणि प्राण्यांना हात लावण्याचा प्रयत्न केला, असे तिचे म्हणणे होते. या पोस्टखाली असंख्य लोकांनी “प्रत्येक भारतीयाने विदेशात सभ्य वर्तन करणे आवश्यक” असे मत नोंदवले. अशाच एका घटनेत सिंगापूरमध्ये कॅशियरसोबत वाद घालणारा भारतीय आणि जर्मनीतील एका रेस्टॉरंटच्या सजावटीवर आक्षेप घेणारा पर्यटक हेदेखील चर्चेला विषय झाले. या उदाहरणांवरून पर्यटकांकडून आक्रमक सौदेबाजी, सार्वजनिक ठिकाणी वादविवाद आणि असभ्य टिप्पणी यांसारखे प्रकार भारतीय प्रवाशां (Indian Tourist) कडून घडत असल्याचे निदर्शनास येते.
4. विमान प्रवासात शिष्टाचाराचा अभाव; एयर इंडियाच्या विमानातील विचित्र प्रकार (Air India Incident)
विमानप्रवासातही काही भारतीय प्रवासी (Indian Tourist) शिस्त पाळत नाहीत. डिसेंबर २०२२ मधील एका प्रसंगात इस्तंबूल-दिल्ली इंडिगो विमानात अन्नसेवेवरून वाद झाल्याने एक पुरुष प्रवासी आणि एयर होस्टेस यांच्यात जोरदार वादावादी झाली. “तुमच्याकडून आम्ही नोकरांसारखी वागणूक सहन करणार नाही” अशी खडसावणी त्या एयर होस्टेसने दिली, आणि हा व्हिडिओ प्रचंड शेअर केला गेला.
काही महिन्यांपूर्वी, शिकागोहून भारताकडे येणारे एक एअर इंडिया विमान आकाशात परत फिरवावे लागले – कारण त्या विमानातील १२ पैकी ८ शौचालये प्रवाशांनी टाकलेल्या कचऱ्याने पूर्णपणे तुंबली होती. पॉलिथिन पिशव्या, वापरलेले डायपर, अंडरवेअर इथपासून कपडेपर्यंत सर्वकाही कमोडमध्ये टाकून प्रवाशांनी विमान शिष्टाचार समस्या मर्यादेचा अतिरेक केला! या प्रकारानंतर एयर इंडियाला प्रवाशांना “कृपया शौचालय फक्त योग्य कार्यासाठीच वापरा” अशी विनंती जाहीरपणे करावी लागली. एवढेच नव्हे तर व्यवसायवर्गातील (बिझनेस क्लास) प्रवाशांचा देखील या असभ्य वर्तनात समावेश होता, ही विशेष चिंतेची बाब ठरली.
यावर प्रवास विशेषज्ञ प्रभा मेनन यांनी उपरोधाने म्हटले की, “भारतीय प्रवाशांचे शौचालय प्रशिक्षण व्हिसाच्या अटींत समाविष्ट करायला हवे!” अशा शब्दांत त्यांनी नाराजी व्यक्त केली.
प्रतिमेचे संकट: बदनामी आणि परिणाम
वरील सारख्या भारतीय पर्यटकांची वाईट वागणूक (Bad Indian Tourist Behavior) घटनांमुळे जागतिक पातळीवर भारतीय प्रवाशांची प्रतिमा मलिन होत आहे.
1. स्वित्झर्लंडच्या हॉटेलमध्ये भारतीयांसाठी खास नियमावली; सोशल मीडियावर तीव्र संताप
जुलै २०१९ मध्ये स्वित्झर्लंडमधील ग्स्टाड (Gstaad) येथील एका हॉटेलने थेट भारतीय पाहुण्यांसाठीच काही नियमांची यादी असलेला नोटीस बोर्ड लावला होता. “नाश्त्याचे अन्न कृपया इथेच खा, खोल्यात नेऊ नका. इतर पाहुण्यांनाही शांततेचा आस्वाद घ्यायचा आहे, त्यामुळे प्रवासभाषण आणि गोंगाट टाळा” अशा सूचना त्या बोर्डवर होत्या. विशेष म्हणजे, भारतीयांनी फक्त दिलेली कटलरी (चमचे-कांदे) च वापरावीत व इतर पद्धतीने खाऊ नयेत, असेही लिहिले होते. हॉटेल व्यवस्थापकाने ही नियमावली खास Indian tourists साठी बनवल्याने अनेक भारतीयांचा अभिमान दुखावला.
उद्योगपती हर्ष गोएंका यांनी हा नोटीस ट्विटरवर शेअर करून प्रथम आपला राग व्यक्त केला. पण लगेचच त्यांनी स्वतःलाच जाणीव करून दिली की “भारतीय पर्यटक म्हणून आपण अनेकदा मोठ्या आवाजात बोलतो, उद्धटपणे वागतो आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या असंवेदनशील असतो”. त्यांच्या मते जगभर शक्तिशाली बनत चाललेल्या भारतासाठी आपल्या पर्यटकांनीच आधी आपली प्रतिमा सुधारण्यावर भर द्यायला हवा. या प्रसंगानंतर सोशल मीडियावरही भारताची इमेज सुधारण्याची चर्चा रंगली.
2. व्हिएतनाममधील नाइटक्लबमध्ये गैरवर्तन (Misbehavior in Vietnamese nightclubs)
याचदरम्यान, व्हिएतनामला गेलेल्या रवि हंडा या भारतीय प्रवाशाने आपल्या सहलीचा विचित्र अनुभव शेअर केला. नववर्ष सुट्टीनिमित्त हनोई शहरात तो गेला असता, तिथल्या एका प्रसिद्ध बीअर स्ट्रीटवरील नाइटक्लबमधून काही भारतीयां पर्यटकांना त्यांच्या गैरवर्तनामुळे (Bad Indian Tourist Behavior) बाहेर काढण्यात आले. “चांगले वागणारे एक जण आणि त्यांच्या प्रतिमेला धक्का पोहोचवणारे पाच जण” असे संतप्त वर्णन त्याने केले. या पोस्टवर अनेकांनी दाद देताना “आपली तर प्रतिष्ठाच खराब झाली आहे, ती पूर्वपदावर आणायला खूप मेहनत लागेल” अशी खंत व्यक्त केली. काही प्रवाशांनी तर “भारतीय प्रवासी आता इतके वाईट वागू लागलेत की लाज वाटते” असेही म्हटले.
परिणामी काही देशांतील स्थानिक लोक भारतीयांबद्दल कटू भावना बाळगू लागल्याच्या प्रतिक्रिया उमटल्या. उदाहरणार्थ, एका वापरकर्त्याने लिहिले की “युरोपात गाडीत सर्व प्रवासी शांत असतात, आणि फक्त भारतीयच मोठ्याने आरडा-ओरडा करत ‘मजा’ करत असतात”. दुसऱ्या एका प्रतिक्रियेत नमूद झाले की ज्या देशांत दंडाची भीती आहे (उदा. मध्यपूर्व, अमेरिका) तिथे मात्र भारतीय लगेच शिस्त पाळतात – म्हणजे शिक्षेची भीती असल्याशिवाय आपल्याकडील काही जण वागत नाहीत ही खंत व्यक्त करण्यात आली.
3. भारतीय पर्यटकांची नकारात्मक प्रतिमा; जागतिक स्तरावर गंभीर परिणामांची भीती
या सततच्या घटनांमुळे Indian travelers reputation धोक्यात आली आहे. काही ठिकाणी तर भारतीयांच्या आगमनाने स्थानिक व्यापारी-हॉटेल व्यावसायिकही सावध झाले आहेत. स्वच्छता राखण्यासाठी कठोर नियमावल्या, भारतीयांसाठी वेगळे सूचना फलक अशी पावले उचलली जात आहेत. यामुळे सळो की पळो झालेल्या सुज्ञ भारतीय पर्यटकांचीही समस्या होते आहे. “दुर्दैवाने, एका भारतीयाच्या चुकीमुळे पाच जणांची बदनामी होते,” अशी प्रतिक्रिया अनेकांच्या तोंडी आहे.
पर्यटन तज्ज्ञांच्या मते जर ही बदनामी अशीच वाढत राहिली, तर काही देश भारतीय पर्यटकांना नावडू लागतील, सेवा देताना अनासक्त होतील किंवा कठोर नियम लागू करतील – ज्याचा फटका इतर शिस्तपालक भारतीयांना बसेल. काही प्रकरणांमध्ये विमान कंपनीने गैरवर्तन करणाऱ्या भारतीय प्रवाशांवर बंदी आणली आहे (उदाहरणार्थ, एका प्रवाशाने सहप्रवाशावर अश्लील कृती केल्याप्रकरणी त्याचे विमानप्रवासाचे अधिकार रद्द करण्यात आले). अशा consequences of bad tourism मूळे भारताची Incredible India ची प्रतिमाही धूमळीत होण्याची भीती निर्माण झाली आहे.
खालील तक्त्यात अलीकडील काही गाजलेल्या घटनांचा आणि त्या संबंधी झालेल्या परिणामांचा सारांश:
| प्रसंग व ठिकाण (वर्ष) | गैरवर्तनाचा प्रकार आणि परिणाम |
| बाली, इंडोनेशिया (२०१९) | हॉटेलमधून वस्तू चोरी; भारतीय कुटुंब सूटकेसमध्ये टॉवेल, इलेक्ट्रॉनिक्स भरताना पकडले गेले. कर्मचाऱ्यांनी पोलिस बोलावण्याची धमकी दिल्यावर माफी मागितली व पैसे देऊ केले, पण हॉटेलने नाकारले. व्हिडिओ व्हायरल होऊन भारताची बदनामी. |
| पट्टाया बीच, थायलंड (२०२०) | सार्वजनिक बीचवर उघडपणे लघुशंका करून स्वच्छतेचा भंग. स्थानिकांनी व्हिडिओ करून प्रशासनाकडे तक्रार केली. परिणामतः संबंधित पर्यटकांना दंड/कारवाईची मागणी; थायलंडमध्ये भारतीय पर्यटकांबद्दल नकारात्मक प्रतिक्रिया. |
| हनोई, व्हिएतनाम (२०२३) | नाइटक्लबमध्ये असभ्य वर्तनामुळे भारतीय ग्रुपला बाहेर काढले. सार्वजनिक ठिकाणी आरडाओरडा आणि (ओळ चुकवणे) चीही उदाहरणे त्या सहलीत आढळली. इतर भारतीय प्रवाशांना “second-hand shame” म्हणजे दुसऱ्यामुळे लाज वाटण्याची वेळ. |
| एअर इंडिया उड्डाण (२०२३) | उड्डाणात शौचालयात कचरा, कपडे टाकून ते तुंबवले. परिणामी विमान माघारी वळवावे लागले. एअरलाइनने सर्व प्रवाशांना शौचालय वापराच्या नियमांची जाहीर सूचना केली. भारतीय प्रवाशांच्या शिष्टाचारावर प्रश्नचिन्ह. |
का घडते असे? प्रवाशांच्या वर्तनामागचे कारण
Bad Indian Tourist Behavior: खरेतर सर्वच भारतीय पर्यटक असे वागतात असा दावा नाही – परंतु काही भारतीयांचा समावेश असलेल्या व्हायरल घटना मूळे एकूणच प्रवाशांचा चुकीचा सूर गवसला आहे. या वर्तनामागे अनेक कारणे मनोविश्लेषक आणि तज्ज्ञांनी सुचवली आहेत.
सर्वच भारतीय पर्यटक दोषी नाहीत, पण व्हायरल घटना चुकीची छाप निर्माण करतात
भारतातील काही प्रवासी पहिल्यांदाच परदेशात जाताना स्थानिक नियमांबद्दल अनभिज्ञ असतात. भारतात अनेकदा चालू शकणारी वा दुर्लक्षिली जाणारी कृती विदेशात अनुचित ठरू शकते – उदा. रस्त्यात थुंकणे, रांग तोडणे, अत्यंत मोठ्या आवाजात बोलणे, कुठेही कचरा फेकणे इत्यादी. “रस्त्यावर कागद फेकला तर काय बिघडले?” अशी मानसिकता भारतात काहींमध्ये रूढ आहे, पण परदेशात सार्वजनिक स्वच्छतेबाबतचे कायदे अतिशय कठोर आहेत. त्यामुळे, हा निष्काळजीपणा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सहजपणे दिसून येत आहे. तसंच, लहानपणापासून शिस्तीचे धडे कमी मिळालेले वा भारतीय प्रवशांसाठी श‍िक्षण अभावानेच होत असल्यानेही काही जणांना प्रवासातील शिष्टाचाराचे भान राहत नाही.
नवश्रीमंत वर्ग आणि मध्यमवर्गीय प्रवाशांची वाढ – पण वर्तनात जुने सवयी कायम
आर्थिक दृष्ट्याही बदल झाला आहे. पूर्वी केवळ मोठ्या शहरांतील उच्चभ्रू लोक परदेशी जात, तेव्हा त्यांना वागणुकीचे काही लिखित-अलिखित नियम ठाऊक असत. आता द्वितीय-तृतीय श्रेणी शहरांमधून मध्यमवर्गीय आणि नवश्रीमंतही मोठ्या संख्येने बाहेर पर्यटनाला जात आहेत. पैशाची क्षमता आली असली तरी काही जणांच्या वागण्यात गत-सवयींचा अंश आहे. उदा. भारतात बाजारात किंचित जोरात हुज्जत घालून किंमत कमी करून घेण्याला प्रतिष्ठा मानली जाते. पण परदेशात अशा पर्यटकांकडून आक्रमक सौदेबाजी केले तर त्यांना तो अवमान वाटू शकतो. तरीही काही भारतीय पर्यटक अनावश्यक वाद घालताना दिसतात.
परदेशातही ‘जुगाड’ संस्कृतीचा अयोग्य वापर
तसेच भारतातील “जुगाड” वृत्ती – म्हणजे थोडक्या नियमांचे उल्लंघन करून आपले काम साध्य करणे – काही प्रवासी परदेशातही लागू करु पाहतात. उदाहरणार्थ, रांगेत उडी मारणे, कर्मचाऱ्यांशी वाद घालणे आणि विशेष वागणूक मिळवण्याचा प्रयत्न करणे, किंवा हॉटेलच्या बुफेमधून फळे आणि स्नॅक्स लपवून नंतर जेवण्यासाठी सोबत घेऊन जाणे. हॉटेल Guest साठी मोफत मिळणाऱ्या साबण, शॅम्पूच्या बाटल्या खोलीतून बॅगेत भरून घेणे हे तर अनेक भारतीय प्रवासी विनोदाने स्वीकारतात. पण काही जण ह्या मर्यादेपलीकडे जाऊन टॉवेल, पाणी तयार करणारी किटली, शोभेच्या वस्तू देखील पळवतात. ज्यामुळे सर्व भारतीयांची जगभर बदनामी होते. काहीजणांना वाटते की आपण पैसे भरतो आहोत, मग थोडेफार जास्त वापरले तर काय हरकत आहे; पण हा हिशोब चूक आहे.
विनामूल्य गोष्टी चोरण्याची मानसिकता – मर्यादा ओलांडणारे वर्तन
परदेशात असभ्य वर्तनाचा मुद्दा देखील चिंतेचा आहे. काही पर्यटक परदेशातील स्वातंत्र्याचा गैरफायदा घेतात. सार्वजनिक ठिकाणी अश्लील चेष्टा-मस्करी, मद्यपान करून धिंगाणा घालणे, स्थानिक महिलांकडे किंवा कर्मचार्‍यांकडे अशोभनीय इशारे करणे असे प्रकार ऐकू येतात. नुकत्याच घडलेल्या एअर इंडिया विमानातील प्रकरणात तर व्यावसायिक वर्गात प्रवास करणाऱ्या एका भारतीयाने आपल्या महिला सहप्रवाशावर लघुशंका करण्यासारखा घृणास्पद प्रकार केला – ज्यामुळे जागतिक स्तरावर भारताची नाचक्की झाली. त्या प्रवाशावर विमान कंपनी आणि न्यायसंस्थेने कडक कारवाई केली, मात्र देशाची प्रतिमा डागाळली गेली हेही तितकेच खरे.
| वर्तनशीलता अभावाचे काही प्रकार | संभाव्य कारणे/मनःस्थिती |
| सार्वजनिक ठिकाणी कचरा, अस्वच्छता (उदा. कागद, खाद्यपदार्थ फेकणे) | भारतात स्वच्छतेबाबत उदासीनता; “ठिक आहे” अशी वृत्ती. परदेशी कडक दंडाची जाणीव नसणे. |
| रांग न पाळणे, ओरडून बोलणे, आरडाओरडा करणे | लोकसंख्या व गोंगाटात वाढल्याने हळूहळू सवय; प्रत्येक गोष्टीत आपल्या कुटुंबालाच पुढे करण्याचा अति उत्साह. इतरांचेही हक्क आहेत याचे भान न ठेवणे. |
| आक्रमक सौदेबाजी व वाद घालणे | “किंमत कमी करवण्यात शहाणपणा” ही भारतीय मानसिकता; प्रत्येक गोष्टीत सौदेबाजी करून जिंकण्याची सवय. परदेशात काही ठिकाणी भावकरार नसतो हे न समजणे. |
| सांस्कृतिक असंवेदनशीलता (उदा. कपड्यांबाबत उदासीनता, स्थानिक प्रथांचा मान न राखणे) | जाणाऱ्या देशाचा इतिहास, धर्म, नियम यांविषयी माहिती नसणे; आपल्याच संस्कृतीचे उच्चत्व गृहीत धरून इतर ठिकाणी वागणे. |
सुधारण्याचा मार्ग: जबाबदार पर्यटनासाठी प्रयत्न
Bad Indian Tourist Behavior: भारतीय पर्यटकांची ही नाकारात्मक छबी बदलण्यासाठी आता चर्चा सुरू झाली आहे. जबाबदार पर्यटन पद्धती (Responsible tourism practices) स्वीकारणे ही काळाची गरज ठरत आहे. प्रथम, प्रवासाला जाण्यापूर्वी प्रत्येकाने थोडेफार स्थानिक शिष्टाचार, नियम जाणून घेणे आवश्यक ठरते. पर्यटकांसाठी सांस्कृतिक संवेदनशीलता प्रशिक्षण (cultural sensitivity training) किंवा कार्यशाळा आयोजित करण्याची सूचनादेखील पुढे येत आहे. चीन सरकारने जसे त्यांच्या प्रवाशांसाठी मार्गदर्शक पुस्तिका दिल्या होत्या (उदा. “सार्वजनिक ठिकाणी शौच करू नका, कचरा रस्त्यावर टाकू नका” इ.), तसेच काही दिशानिर्देश भारतीय अधिकाऱ्यांनीही जारी करावेत अशी मागणी होते आहे. प्रवासी व्हिसा मिळाल्यावर एक माहितीपत्रक दिले जाऊ शकते ज्यात “करावे आणि करू नये” अशा बाबी सांगितल्या जातील. उदाहरणार्थ, “कुठल्याही देशात पंक्तीत पुढे ढकलू नका”, “स्थानिकांची परवानगीशिवाय फोटो काढू नका”, “अती-विनम्र किंवा अती-विनोदी होऊन गैरसमज निर्माण करू नका” इत्यादी सूचनांचा समावेश असू शकतो.
पर्यटन उद्योगातील काही जबाबदार कंपन्यांनी त्यांच्या टूर पॅकेजमध्ये आधीच अशा सूचना समाविष्ट करण्यास सुरुवात केली आहे. ग्रुप टूरला जाणाऱ्यांसाठी मार्गदर्शक (Tour Guide) हा पहिल्याच दिवशी स्थानिक संस्कृतीचे थोडक्यात प्रशिक्षण देऊ शकतो. तसेच विमान कंपन्यांनी त्यांच्या घोषणांमध्ये विमानातील tourist etiquette campaigns अंतर्भूत कराव्यात, जसे की “विदेशी भूमीवर उतरताना कृपया स्थानिक नियमांचे पालन करा” अशा घोषणा. सामाजिक माध्यमांवरही #Travelfail किंवा #GoodTourist अशा हॅशटॅगद्वारे चांगले-वाईट अनुभव शेअर केले जात आहेत, ज्यातून इतरांना बोध घेता येईल. काही प्रवासी जाणतेपणी आपल्या सहप्रवाशांना सौम्यपणे समजावतातदेखील – जसे एका एक्स वापरकर्त्याने विमानात गप्पा मारणाऱ्या भारतीयांना विनंती केली की “कृपया थोडा आवाज कमी करता का?”
खालील तक्त्यामध्ये भारतीय पर्यटकांसाठी उपाययोजना दिल्या आहेत:
| संभाव्य उपाययोजना (उपाय) | विवरण/उदाहरणे |
| संस्कृती प्रशिक्षण (Cultural Sensitivity Training) | विदेशात जाणाऱ्या प्रवाशांसाठी लघु प्रशिक्षण/ऑनलाईन कोर्स. स्थानिक रीतिरिवाज, नियम समजावून सांगणे. उदाहरणार्थ, जपानला जाणाऱ्यांनी गर्दीत मोबाईलवर मोठ्याने बोलू नये, युरोपात सार्वजनिक ठिकाणी कटाक्षाने स्वच्छता पाळावी इ. गोष्टी आधीच सांगणे. |
| प्रवास शिष्टाचार मोहीम (Tourist Etiquette Campaigns) | सरकार किंवा ट्रॅव्हल कंपन्यांची प्रचार मोहीम. सोशल मीडियावर व्हिडिओ, इन्फोग्राफिकद्वारे “चांगले पर्यटक बना” संदेश. विमानतळ, विमान याठिकाणी सूचना फलक लावणे – उदा. “आपण इथे पाहुणे आहात, आदर राखा”. |
| कायदेशीर कारवाई आणि दंड | परदेशी सरकारांनी नियमभंग केल्यास दंड/शिक्षा लगेच देणे. भारतीय दूतावासांनीही गंभीर प्रकरणांत हस्तक्षेप करून संबंधितांना समज देणे. उदाहरणार्थ, सिंगापूरमध्ये सार्वजनिक ठिकाणी कचरा टाकल्यास सुमारे ₹50,000 पर्यंत दंड आहे हे भारतीयांना ठाऊक नसते, ती माहिती पुरवणे. |
| जबाबदार पर्यटनाचे कौतुक | जे भारतीय प्रवासी सकारात्मक उदाहरण स्थापित करतात त्यांना सामाजिक माध्यमांवर कौतुक. उदाहरणार्थ, ज्यांनी परदेशात मदतकार्य केले, शिस्त पाळली त्यांची चर्चा. यामुळे इतरांनाही प्रोत्साहन मिळेल. |
अंतिम शब्द
Bad Indian Tourist Behavior: भारतीय प्रवाशांनी लक्षात घ्यावे की “प्रत्येक जण देशाचा प्रतिनिधी आहे”. मजा करावी, पर्यटनाचा आनंद घ्यावा, पण त्याचबरोबर स्थानिक कायदे, संस्कृती आणि इतर पर्यटकांच्या हक्कांचा आदर राखावा. भारतीय पर्यटकांची वाईट वर्तणुक (Bad Indian Tourist Behavior) बदलून भारतीय पर्यटकांची चांगली वर्तणूक (Good Indian Tourist Behavior) कधी होईल, यावरच आपल्या पुढील पिढ्यांचा परदेशातील सन्मान अवलंबून आहे. लहान बदलांनी मोठा फरक पडू शकतो – सार्वजनिक ठिकाणी शिष्टाचार पाळणे, निसर्ग व वास्तू यांचे जतन करणे, आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे विनम्रता व सभ्यता सोबत घेऊन फिरणे. जग भर पसरलेल्या या लाजिरवाण्या किस्स्यांमधून धडा घेऊन आता प्रत्येकीने जबाबदारीने वागण्याची वेळ आली आहे. आपल्या प्रवासातील वर्तणुकीत बदल घडवून भारतीय पर्यटकांची जगभरातील प्रतिमा सुधारणे हे आपल्या सगळ्यांच्या हातात आहे.
